GERİ
API Nedir?
API, uygulamalar, servisler ve veri kaynakları arasında iletişim kurmayı sağlayan kurallar, protokoller ve uç noktalardan (endpoints) oluşan bir yapıdır. Modern kurumsal mimarilerde API'ler; veriyi erişilebilir kılar, iş süreçlerini modüler hale getirir, geliştirici deneyimini iyileştirir ve dijital ürünlerin pazara çıkış süresini kısaltır. Doğru tasarlanan bir API stratejisi, teknik borcu azaltır, yeniden kullanılabilir varlıklar yaratarak yatırım dönüşünü hızlandırır ve iş ile teknoloji ekipleri arasında köprü kurar.
Paylaş
API'ler Nasıl Çalışır
Temel İşleyiş
Bir API etkileşimi genellikle istemci (client) ile sunucu (server) arasında geçen istekle başlar. İstemci belirli bir endpoint'e istek gönderir; istek, yetkilendirme ve doğrulama süreçlerinden geçirilir, sunucu bu isteği işler ve yanıt (response) üretir. Bu akış HTTP(s) tabanlı REST çağrıları, GraphQL sorguları veya asenkron mesajlaşma gibi protokollerle gerçekleşebilir.
Request / Response Döngüsü
İstemci → API Gateway / Proxy → Uygulama Mantığı → Veri Kaynağı → Yanıt formatı (JSON/XML/others) → API → İstemci şeklinde bir döngü işler. Ara katmanlarda caching, rate limiting, logging ve dönüşüm (transformation) gibi işlemler uygulanır.
Neden Ara Katman (API Layer) Önemli?
Ara katman, sistemler arası loose-coupling sağlar; iç sistemlerin değişimi, dış arayüzleri etkilemeden yapılabilir. Aynı zamanda güvenlik, gözlemlenebilirlik ve politika uygulama (policy enforcement) noktasıdır.
Endpoints and Methods (Uç Noktalar ve HTTP Metodları)
Endpoint Nedir?
Endpoint, API'nin erişilebilir birimleridir; genellikle belirli bir kaynak veya kaynak koleksiyonunu temsil eder (ör: /customers, /orders/{id}). Endpointler aracılığıyla istemciler belirli veri setlerine erişir veya işlemler başlatır.
HTTP Metodlarının Rolü
GET (veri okuma), POST (yeni kaynak oluşturma), PUT/PATCH (kaynak güncelleme), DELETE (kaynak silme) gibi metodlar endpoint üzerinde hangi işlemin yapılacağını belirtir. Metodların doğru kullanımı API'nin semantiğini ve güvenilirliğini artırır.
Path, Query ve Body Kullanımı
Path parametreleri (ör: /orders/{orderId}) belirli kaynaklara işaret eder. Query parametreleri listeleme, filtreleme ve sayfalandırma için kullanılır. Request body, POST/PUT/PATCH gibi değişiklik yapan isteklerde gönderilen veri modelini içerir.
Durum Kodları (Status Codes) ve Hata Yönetimi
HTTP status kodları (200, 201, 400, 401, 403, 404, 500 vb.) API tüketicilerine işlemin sonucunu bildirir. Tutarlı ve anlamlı hata gövdeleri (error payloads) geliştiricilerin hatayı hızlı anlamasını sağlar ve deneyimi iyileştirir.
API Türleri
Public / Open API
Geniş bir geliştirici kitlesine veya dış ekosisteme sunulan API'ler. Pazarlama, iş ortaklıkları ve üçüncü parti inovasyonu desteklemek için kullanılır.
Partner API
Belirli iş ortaklarına veya tedarikçilere sunulan, erişim kontrolleri ve SLA'lar ile desteklenen API'lerdir. İş birliği senaryolarında kullanılır.
Internal / Private API
Sadece kurum içi takımların kullanımına açık API'lerdir. İç sistemlerin modüler hale getirilmesini ve ekiplerin bağımsızlaşmasını sağlar.
Composite API
Birden fazla servis veya kaynaktan veri toplayıp tek bir yanıt dönen API'lerdir. Mikroservis mimarilerinde, istemci tarafında yapılan çoklu çağrı ihtiyacını azaltmak için tercih edilir.
Protocol ve Stil Bazlı Türler
REST, SOAP, RPC, GraphQL ve asenkron iletişim için AsyncAPI gibi farklı protokoller/stiller vardır. Her birinin avantajları ve kullanım alanları farklıdır; örneğin GraphQL esnek sorgu yapısı için, REST basit kaynak temelli modeller için tercih edilir.
API Design & Best Practices (Tasarım ve En İyi Uygulamalar)
Kaynak-Odaklı Tasarım
API'leri kaynak temelli düşünmek (ör. müşteri, sipariş) ve temiz URI yapıları tasarlamak uzun vadede bakım kolaylığı sağlar.
Sürümleme (Versioning)
Gerçek dünya gereksinimlerinde API değişiklikleri kaçınılmazdır. Versioning stratejileri (URI versiyonlama, header tabanlı versiyonlama) geriye dönük uyumluluğu korur.
Sözleşme-Tabanlı Geliştirme (API Contract)
OpenAPI/Swagger, RAML veya GraphQL schema gibi sözleşme tanımları ile API beklentilerini netleştirmek, entegrasyon süreçlerini hızlandırır ve testleri otomatikleştirir.
Geribildirim ve Geliştirici Deneyimi (Developer Experience)
İyi dokümantasyon, sandbox ortamları, örnek istek/yanıtlar ve SDK'lar geliştirici benimsenmesini arttırır ve entegrasyon maliyetlerini düşürür.
Kimlik Doğrulama ve Güvenlik
Temel Güvenlik Önlemleri
TLS/HTTPS ile taşıma güvenliği, güçlü kimlik doğrulama (OAuth 2.0, JWT), yetkilendirme kontrolleri (scopes/roles), rate limiting ve IP whitelisting gibi önlemler API güvenliğinin temelini oluşturur.
API Gateway'in Rolü
API Gateway, güvenlik politikalarının uygulanması, trafik yönetimi, caching, dönüşüm ve merkezi logging için kritik bir noktadır. Gateway, aynı zamanda kimlik sağlayıcılarla entegrasyonu kolaylaştırır.
Güvenlik Testleri ve Süreçler
Penetrasyon testleri, statik/dinamik güvenlik taramaları ve sürekli güvenlik izleme (runtime threat detection) ile API saldırı yüzeyi küçültülmelidir.
Yönetim ve Kontrol
API Kataloğu ve Yaşam Döngüsü Yönetimi
API yönetim platformları, API katalogu, sürüm takibi, yaşam döngüsü (planlama → geliştirme → test → yayın → emekliye alma) ve kullanım istatistikleri sağlar. Bu veriler iş kararları için kıymetlidir.
Politika ve Uyum
Erişim politikaları, veri sınıflandırması, GDPR/KVKK gibi düzenleyici gereksinimler ve denetim (audit) mekanizmaları API yönetişiminin parçasıdır.
Performans ve Gözlemlenebilirlik
Latency, throughput, SLA izleme ve merkezi logging/tracing ile API performansı izlenir; sorunlar hızlıca tespit edilip giderilir.
API'lerin Sağladığı Faydalar
Hızlı İnovasyon & Pazara Çıkış Süresi
Yeniden kullanılabilir API varlıkları geliştiricilerin hızla yeni uygulamalar oluşturmasını sağlar; bu, pazara çıkış süresini kısaltır ve rekabet avantajı üretir.
Maliyet Verimliliği ve Azalan Teknik Borç
Standart, test edilebilir ve tekrar kullanılabilir API'ler sayesinde entegrasyon maliyetleri azalır ve teknik borç kontrol altına alınır.
Yeni İş Modelleri ve Ekosistemler
Partnerlere veya üçüncü taraf geliştiricilere açılan API'ler yeni gelir kanalları, partnerlik modelleri ve genişleyen ekosistemler oluşturur.
Daha İyi Müşteri Deneyimi
API'ler, kişiselleştirilmiş ve birleşik dijital deneyimler sunarak müşteri memnuniyetini artırır.
Yaygın Kullanım Senaryoları
Sistem Entegrasyonları (CRM, ERP, Tedarik Zinciri)
Kurumsal uygulamaların birbirine bağlanmasıyla uçtan uca süreçler otomatikleştirilir, veri tutarlılığı ve süreç görünürlüğü sağlanır.
Mobil ve Web Uygulamaları için Backend Servisleri
Mobil ve web uygulamalarının ihtiyaç duyduğu veri ve işlevsellik API'ler aracılığıyla güvenli ve ölçeklenebilir biçimde sunulur.
Partner Portalları ve B2B Entegrasyon
Tedarikçiler, bayiler veya iş ortakları ile güvenli veri alışverişi ve süreç entegrasyonu sağlanır.
IoT ve Gerçek Zamanlı Veri Akışları
Cihazlardan gelen verilerin toplanması, işlenmesi ve analitik platformlara aktarımı API veya mesaj tabanlı yaklaşımlarla gerçekleştirilir.
Mikroservis Mimarileri
Mikroservisler arası iletişim ve bileşenlerin bağımsız ölçeklenmesi için API'ler temel iletişim mekanizmasıdır.
Uygulama Yol Haritası
1. Hazırlık & Keşif
Mevcut sistemler haritalanır, entegrasyon ihtiyaçları ve paydaş beklentileri tanımlanır. Veri modelleri ve öncelikli kullanım senaryoları seçilir.
2. Pilot & Prototip
Küçük, hedef odaklı bir pilot API geliştirilir; test edilir ve iş birimleriyle doğrulanır. Bu aşama öğrenme ve hızlı geri bildirim içindir.
3. Ölçekleme & Platform Kurulumu
Başarılı pilotın ardından API katalogu, gateway ve yönetim platformu kurulumu yapılır; kimlik sağlayıcılar ve güvenlik politikaları entegre edilir.
4. Operasyon & Sürekli İyileştirme
SLA yönetimi, monitoring, performans izlemesi, geliştirici deneyimi iyileştirmeleri ve yönetim süreçleriyle API ekosistemi işletmeye alınır ve sürekli geliştirilir.
5. Değer Ölçümü
KPI’lar (kullanım, yanıt süreleri, iş değeri, maliyet tasarrufu) ile stratejinin sağladığı somut faydalar ölçülür ve yol haritası güncellenir.
Sık Sorulan Sorular
API nedir?
API, bir uygulamanın başka bir uygulamadan veri talep etmesi veya bir işlemi tetiklemesi için kullanılan tanımlı arayüzdür; istemci-sunucu modeline dayanır ve genellikle HTTP tabanlı protokollerle çalışır.
Endpoint ve method ne anlama gelir?
Endpoint, API üzerinden erişilen kaynak yoludur (ör: /customers). Method ise bu kaynağa hangi işlemin yapılacağını belirten HTTP eylemidir (GET, POST, PUT, DELETE vb.).
REST ile GraphQL arasındaki temel fark nedir?
REST, kaynak temelli ve önceden tanımlı uç noktalarla çalışır; GraphQL ise istemcinin ihtiyaç duyduğu veri yapısını sorgulamasına olanak verir, böylece istemcinin gereksiz veri çekmesi azaltılabilir.
API güvenliği için hangi önlemler alınmalıdır?
TLS/HTTPS kullanımı, OAuth 2.0 veya JWT tabanlı kimlik doğrulama, yetkilendirme kontrolleri, rate limiting, kapsamlı logging ve düzenli güvenlik testleri temel önlemler arasındadır.
API-led Connectivity nedir ve neden önemlidir?
API-led Connectivity, entegrasyonları kaynak, iş ve deneyim katmanlarına ayıran yaklaşımdır. Bu yöntemle entegrasyon tekrar kullanılabilir, yönetilebilir ve ölçeklenebilir hale gelir; teknik borç azalır ve geliştirme hızlanır.
Nasıl başlamalıyım?
Öncelikle mevcut sistemlerinizi ve öncelikli iş senaryolarınızı analiz ederek küçük bir pilot API tasarlayın. Pilot sonuçlarına göre ölçeklendirme, yönetim platformu ve yönetim uygulamalarını devreye alın.
Logicalbond ile API Stratejinizi Hemen Başlatın
API Danışmanlığı & Değer Analizi
Kurumsal ihtiyaçlarınıza uygun API stratejisi, iş değeri analizi ve yol haritası hazırlıyoruz; önceliklendirme ve yatırım geri dönüşü (ROI) üzerine odaklanıyoruz.
Pilot Proje ve Hızlandırıcılar
Hızlı prototipleme ile kritik bir kullanım senaryosunu pilotlayıp öğrenme odaklı sonuçlar elde ediyoruz; başarılı pilot sonrası tam ölçek uygulama planı sunuyoruz.
Platform ve Operasyonel Destek
MuleSoft tabanlı entegrasyon platform kurulumu, API Gateway yapılandırması, güvenlik entegrasyonları ve operasyonel yönetim desteği sağlıyoruz.
Eğitim ve Geliştirici Ekosistemi
Geliştirici dokümantasyonu, sandbox erişimleri, SDK desteği ve kurum içi eğitimlerle API benimsenmesini hızlandırıyoruz.
Uyum & Yerel Gereksinimler
Türkiye'ye özgü veri koruma düzenlemeleri ve çok uluslu senaryolar için uyumlu çözümler sunuyoruz; yerel dilde destek ve hızlandırıcı içerikler sağlıyoruz.
